روایتی مستند، از آن‌جا که ایدئولوژی به خشونت ختم می‌شود
تفسیر و تفنگ؛ به نام قرآن اما در پناه اسلحه
راه نوشت
در دل قطعه ۴۱ بهشت زهرای تهران، جایی در مجاورت مزار شهدای هفتم تیر، سنگ‌قبرهایی هست که کمتر کسی به آن‌ها توجه می‌کند. این قطعه که به «کاجستان» یا «قطعه منافقین اعدامی» شهرت یافته، میزبان چند قبر خاموش است؛ قبرهایی که تاریخ پایان زندگی صاحبانشان به پیش از تابستان ۱۳۶۰ بازمی‌گردد، یعنی زمانی که هنوز گروهک منافقین وارد فاز مسلحانه نشده بود. مستند «تفسیر و تفنگ» با این تصویر آغاز می‌شود و تماشاگر را وارد جهانی می‌کند که در آن مرز میان ایمان و افراط، تفسیر و تحریف، مبارزه و ترور، در هم شکسته شده است.
مستند «تفسیر و تفنگ» به کارگردانی سیدحسن امام‌جمعه و رضا ایروانی تلاشی است برای بازخوانی ماجرای گروه فرقان؛ گروهی که با ادعای بازگشت به قرآن، راهی جز خشونت پیش نگرفت. این مستند، با استفاده از اسناد تاریخی، روایت دست‌اول شاهدان و تصاویر آرشیوی، به بررسی شکل‌گیری، انحراف فکری و عملکرد تروریستی این گروه می‌پردازد؛ گروهی که با تفسیرهایی خاص و ماتریالیستی از قرآن، راه ترور را مشروع جلوه داد و چهره‌هایی چون شهید مطهری را هدف گرفت.
بازخوانی یک فصل مهجور از تاریخ معاصر
مستند در تلاش است تا جدا از بازگویی یک روایت امنیتی، تحلیلی جامعه‌شناختی و فکری از زمینه‌های ظهور فرقان نیز ارائه دهد. اکبر گودرزی، طلبه‌ای با دغدغه‌های روشنفکرانه، در مرکز روایت قرار دارد. کسی که با تأثیر از فضای انقلابی، آثار دکتر شریعتی، و برداشت‌های شخصی از قرآن، به‌تدریج به رهبر یک گروه مسلح بدل می‌شود.
در مستند، به‌روشنی نشان داده می‌شود که چگونه گودرزی با تکیه بر تفاسیری ساده‌انگارانه و گاه متناقض، ایدئولوژی‌ای بنا کرد که در آن ترور مخالفان فکری نه‌تنها مباح، بلکه واجب تلقی می‌شد. «تفسیر و تفنگ» با نگاهی تحلیلی، این انحرافات را در بستر تاریخی خود قرار داده و به مخاطب یادآور می‌شود که چگونه جریان‌های رادیکال، از دل مفاهیم دینی و انقلابی سربرمی‌آورند، اگر نقد و نظارت و گفت‌وگو نباشد.
از مبارزه تا ترور: نگاهی به عملکرد فرقان
یکی از نقاط قوت مستند، پرداختن به عملکرد عملی گروه فرقان است. ترورهایی هدفمند و طراحی‌شده که چهره‌هایی همچون آیت‌الله مطهری، سرلشکر قرنی و دیگر شخصیت‌های سیاسی و مذهبی را هدف قرار داد. مستند با استفاده از روایت‌های دست‌اول و بازسازی برخی موقعیت‌ها، مخاطب را با ابعاد پنهان این عملیات‌ها آشنا می‌سازد.
در کنار این، مستند به نقش نهادهای انقلابی و امنیتی در شناسایی و مهار این جریان نیز می‌پردازد. نام شهید سیداسدالله لاجوردی در این بخش برجسته می‌شود؛ کسی که به‌عنوان دادستان انقلاب تهران، نقش کلیدی در بازجویی و محاکمه اعضای گروه فرقان ایفا کرد. مستند، بدون افتادن در دام کلیشه‌های قهرمان‌سازی یا قضاوت‌های مطلق، چهره‌ای انسانی و مستند از لاجوردی ارائه می‌دهد.
برخورد با یک روایت تاریخی فراموش‌شده
مستند «تفسیر و تفنگ» در مجموع تلاش می‌کند بخشی از تاریخ را روایت کند که اغلب در حاشیه مانده یا به شکل‌های کلیشه‌ای و امنیتی بازنمایی شده است. این مستند یک اثر تبلیغاتی نیست بلکه پژوهشی بصری و تأمل‌برانگیز است درباره‌ی نقطه‌ای حساس در تاریخ انقلاب اسلامی: جایی که خواستند آرمان‌گرایی به بیراهه افراط کشیده شود و خشونت، لباس ایمان بر تن کند.