روایت انرژی، روایتی از قدرت است

سیامک مختاری کارگردان مستند «جنگ سردتر»:

روایت انرژی، روایتی از قدرت است

| یک‌شنبه 30 شهریور 1404 | مدت زمان مطالعه : 3 دقیقه
سیامک مختاری، مستندساز، در سال‌های اخیر با آثار پژوهش‌محور خود در حوزه اقتصاد سیاسی و انرژی شناخته شده است. او که فارغ‌التحصیل رشته ارتباطات است، بخش مهمی از فعالیت‌هایش را صرف تولید مستندهایی کرده که به لایه‌های پنهان مناسبات بین‌المللی می‌پردازد. جدیدترین اثر او، مجموعه مستند «جنگ سردتر»، حاصل چند سال پژوهش و تلاش مداوم در حوزه ژئوپلیتیک گاز است. این اثر به جایگاه انرژی در سیاست جهانی و به‌ویژه مناسبات روسیه، آمریکا، اروپا و چین می‌پردازد.

مختاری درباره شکل‌گیری ایده اولیه این مستند گفت: «وقتی شروع کردم به پژوهش درباره ظرفیت گاز ایران، دنبال این بودم که ما چه استفاده‌ای از ذخایر گازی‌مان می‌کنیم، چه در سطح داخلی و چه در سطح بین‌المللی. در مسیر پژوهش، دیدم باید بررسی کنم که اساساً ما از گاز درست استفاده می‌کنیم یا نه. کم‌کم کار تحقیق و پژوهش جدی شد. ابتدا با محور ایران جلو رفتم اما همزمان مسئله روسیه و بحران اوکراین مطرح شد و تمرکز من روی روسیه بیشتر شد. در این مسیر متوجه شدم روسیه چگونه از گاز برای ایجاد پیوند امنیتی و سیاسی با اروپا، چین و شرق استفاده می‌کند و چطور از آن به‌عنوان ابزار سیاست خارجی بهره می‌برد. برایم جذاب بود که چرا ما، با وجود اینکه یک کشور بزرگ دارنده گاز هستیم، از این پتانسیل استفاده نمی‌کنیم. همین باعث شد موضوع ایران را موقتاً رها کنم و تصمیم بگیرم ابتدا یک روایت بین‌المللی بسازم؛ اینکه اساساً استفاده درست از این ظرفیت چیست. بعد از آن دوباره برمی‌گردم سراغ ایران. این شد کلید آغاز این مجموعه مستند.»

او درباره نام «جنگ سردتر» توضیح داد: «ما یک جنگ سرد داشتیم بعد از جنگ جهانی دوم؛ رقابت خاموش آمریکا و شوروی. اما این دوره که تمام شد، آمریکا تا حدود ۲۰۱۰ بر دنیا غالب بود. از سال ۲۰۱۰ به بعد، با کشف منابع جدید گازی در آمریکا و شکل‌گیری صنعت LNG، تاریخ ورق خورد. می‌توان گفت جنگ سرد دیگری شروع شد، اما این بار با ابزار انرژی. همین شد که اسم مستند را گذاشتم "جنگ سردتر".»

مختاری در توضیح روند پژوهش‌ها گفت: «ما با دوستان در اندیشکده دانشگاه امیرکبیر پژوهش را شروع کردیم. ابتدا سراغ موضوع گاز ایران رفتیم و در همان مسیر بود که نواقص و خلأها بیرون آمد. پژوهش تقریباً یک سال طول کشید. ساعت‌های زیادی صرف خواندن و ترجمه مطالب از اینترنت، بررسی آرشیوها و اخبار شد. داده‌ها و اتفاقات روزآمد مرتب جمع‌آوری و دسته‌بندی می‌شدند تا بعد بتوانیم در مستند از آن‌ها استفاده کنیم. در واقع یک شات‌لیست پژوهشی شکل گرفت که پشتوانه کار قرار گرفت.»

او درباره محتوای مستند افزود: «تمام مسائلی که ما در این مجموعه مطرح کردیم، ژئوپلیتیکی بود و به نظرم نیازی به سانسور نداشت. حتی همسو با سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی و در خدمت گفتمان انقلاب بود. اما گویا به مذاق بعضی از دوستان خوش نیامد. نتیجه این شد که از هفت قسمت ۴۵ دقیقه‌ای، از هر قسمت ده دقیقه، پانزده دقیقه، حتی یک ربع کوتاه کردند. با این حال، صداوسیما حاضر به پخش آن نشد و گفتند دیدگاه‌های ما همخوانی ندارد. برای من خیلی عجیب بود که چرا مستندی که دقیقاً در راستای اهداف نظام است، پخش نشد.»

مختاری یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تولید مستند را «نوع روایت» می‌داند: «من نمی‌خواستم روایت خشک و علمی باشد. از طرفی باید اطلاعات علمی منتقل می‌شد، اما نمی‌خواستم مخاطب خسته شود. دغدغه‌ام این بود که روایت هم جذابیت داشته باشد و هم علمی باشد. رسیدن به این زبان تلفیقی برای روایت، بزرگ‌ترین چالش ما بود و زمان زیادی برد تا به ادبیاتی برسیم که برای مستند مناسب باشد.»

او درباره روند تولید گفت: «ما کار را از سال ۱۴۰۰ یا ۱۴۰۱ شروع کردیم و تا ۱۴۰۴ طول کشید. بخشی از طولانی شدن کار به خاطر مشکلات بودجه‌ای و محدودیت امکانات بود. تغییراتی هم در ساختار کار پیش آمد. در ابتدا هر قسمت ۶۰ دقیقه‌ای طراحی شده بود، اما در نهایت به هفت قسمت حدوداً ۴۰ دقیقه‌ای رسیدیم. همین تغییرات و چالش‌ها باعث شد روند تولید طولانی شود.»

نظر مخاطب
راه نوشت راهی برای عبور از سینمای سانسور. اینجا محصولات عماریار را تحلیل می‌کنیم، با نگاهی نو درباره مستندها، فیلم‌ها و سریال‌ها می‌نویسیم و جدیدترین مطالب مربوط به جبهه فرهنگی انقلاب را دنبال می‌کنیم.
تهران، بلوار کشاورز، خیابان ۱۶ آذر، روبروی خیابان پورسینا، پلاک ۶۰ تلفن: 42795910-021