تغییر ماموریت؛ تقابل شک و یقین
رضا دودانگه
چند وقتی بود که مستند «تغییر ماموریت» را دانلود کرده بودم، اما فرصت نمی‌شد آن را تماشا کنم. تا اینکه مدتی گذشت و به بهانه اکران این مستند در جشنواره مردمی فیلم عمار، توفیق اجباری شد تا به تماشای آن بنشینم. پای تلویزیون نشستم و کلید پخش را فشردم. راستش با پخش اولین تصاویر کمی توی ذوقم خورد! انتظار شروع بهتری را داشتم. تصاویر ابتدای مستند نامفهوم هستند و ذهنم نمی‌تواند بین تصاویر و صدای افرادی که در حال پخش شدن است ارتباط معناداری برقرار کند. احتمالاً هدف سازنده ایجاد تعلیق بوده، اما لااقل برای من در ابتدا بیشتر سردرگمی ایجاد شد تا تعلیق!
اما این شرایط خیلی زود تغییر کرد. با شروع تیتراژ، به دیدن ادامه‌ی مستند ترغیب شدم. تصاویری از جنگ تحمیلی که توسط دست یک فرد در صحنه قرار می‌گرفتند، در ترکیب با اسامی عوامل مستند و موسیقی مناسب، برایم جذاب بود و کنجکاوی مرا برانگیخت. در انتهای تیتراژ نیز نمایش تصویری از رهبری به همراه عنوان مستند، نقشی که قرار است ایشان در ماجرا ایفا کنند را در ذهنم تداعی کرد و باعث شد بیشتر با مستند ارتباط بگیرم.
پس از تیتراژ و آغاز شرح ماجرا، دیگر آن آشفتگی ذهنی را نداشتم. تصاویر آرشیوی تناسب خوبی با صدای گوینده و موضوع پیدا کردند و از اینجا دیگر گوش‌ها و چشمانم با صدای دلنشین گوینده و تصاویر مستند همسفر شدند.
خلاصه مستند تغییر ماموریت
ماجرا به ابتدای انقلاب برمی‌گردد. جایی که کارشناسان امر اعلام می‌کنند صنعت هوایی و دفاعی کشور با خلاء بزرگی روبرو شده است و حالا باید برای این مشکل چاره‌ای اندیشید. در این شرایط در یک سو گروهی قرار دارند که صرفاً مسائل را روی کاغذ حل می‌کنند و در مقابل افرادی هستند که دفتر ذهن آن‌ها از تمام هستی بزرگتر و گسترده‌تر است. در میان این تقابل ناگهان دستوری می‌رسد که...
خب خودتان باید بروید و مستند را ببینید!
موضوع مستند کمی متفاوت از سایر آثار مربوط به دفاع مقدس است. شرحی از تقابل تردیدها و باورها که با ریتمی مناسب و بدون ایجاد خستگی، بیننده را با خودش همراه می‌کند. در طول مستند از صحبت‌های افراد دست‌اندرکار که خود در متن ماجرا بوده‌اند، استفاده شده است؛ در عین حال مدارک و اسناد مختلفی نیز ارائه می‌گردد تا واژه‌ی «مستند» بیشتر برازنده‌ی این اثر باشد.
سازنده با استفاده از فلش‌بک سعی کرده تا فرم معمایی بیشتری به مستند بدهد که به نظرم تا حدی موفق بوده. به اندازه و بجا هم استفاده شده و به خوبی اثر خود را روی مستند می‌گذارد، اما توازن استفاده از فلش‌بک در طول مستند حفظ نمی‌شود و رفته رفته کمرنگ می‌گردد.
مستند تغییر ماموریت چه حرفی برای گفتن دارد؟
این مستند با اینکه بطور کلی درمورد دفاع مقدس است، اما سه موضوع را در دل خود به مخاطب ارائه می‌دهد:
- تقابل نگاه مادی که صرفاً با دودوتا چهارتای عقل انسان به مسائل می‌نگرد، با نگاه معنوی و باورمند که امور را با معیاری برتر از عقل ناقص انسانی می‌سنجد؛ باوری که باعث می‌شود کارهایی که از نظر خیلی‌ها غیرممکن است، ممکن و اجرایی شود.
- ماهیت برخی از جریان‌های سیاسی که خود را در پشت شعارهای فریبنده‌ای چون ملی گرایی پنهان کرده‌اند در این مستند آشکار می‌شود. از سوی دیگر این نکته عیان می‌شود که افتخارات ملی نیز در سایه‌ی همان باورمندی به قدرت الهی تحقق پیدا خواهد کرد و نه با ادعاهای بی‌اساس و توخالی. البته به نظرم جا داشت به این بخش بیشتر پرداخته شود.
- نقش بی‌بدیل ولایت فقیه در نشر باورها در جامعه و نتیجه حرکت در مسیری که ولی‌فقیه برای جامعه ترسیم می‌کند، در این مستند به خوبی دیده می‌شود.
نقاط ضعف مستند تغییر ماموریت
در نهایت دو ضعف در مستند تغییر ماموریت محسوس بود:
- می‌شد از جلوه‌های بصری و فنون مستندسازی بیشتر بهره گرفت. از نظر نگارنده، مستند بیش از حد ساده است و اگر صدای گوینده و چند فلش بک نبود، شبیه به اخبار می‌شد. با توجه به کارهای قوی رسانه‌ای که این روزها از سوی غرب شاهد هستیم، انتظار می‌رود مستندسازان عزیز به مباحث زیبایی‌شناختی بیشتر توجه کنند.
- محتوای مستند با اینکه قابل ملاحظه است، اما مخاطب را سیراب نمی‌کند. می‌شد به ابعاد دیگری نیز پرداخته شود و در برخی موضوعات به لایه‌های بیشتری نفوذ و حجم محتوای بیشتری را به مخاطب ارائه کرد.
کلام آخر
در مجموع نقاط قوت این اثر را بیشتر از نقاط ضعفش می‌بینم و با توجه به موضوع، فرم و محتوا، آن را برای تماشا پیشنهاد می‌کنم. امتیاز من به مستند تغییر ماموریت، 7 از 10 است.
برای تماشا و دانلود این مستند می‌توانید به صفحه تماشای آنلاین و دانلود تغییر مأموریت در سایت عماریار مراجعه نمایید. همچنین در چهاردهمین دوره جشنواره عمار همانند دوره‌های پیشین، فرصتی فراهم شده است تا علاقه‌مندان در سراسر کشور بتوانند منتخب فیلم‌های این جشنواره را به صورت رایگان و با اینترنت نیم بها در سامانه عماریار تماشا کنند.