الف مثل انقلاب

انقلابی درون انقلاب، مستندی به کارگردانی سید حسین امام جمعه است که به چگونگی شکل گیری نهضت سوادآموزی پس از پیروزی انقلاب اسلامی می پردازد و چالش های پیش روی این حرکت مردمی را بیان می کند. به بهانه اکران این مستند در چهاردهمین جشنواره مردمی فیلم عمار، در این نوشتار سعی می‌کنیم انقلابی درون انقلاب را به اجمال بررسی کنیم.

چرا انقلابی درون انقلاب؟ 

همانطور که در این مستند گفته می شود، انقلابی درون انقلاب، عنوان مقاله‌ای در نشریه News Week آمریکا است که سال ها پیش در جریان بازدیدی که نمایندگان سازمان ملل متحد از ایران داشتند، نوشته شد؛ اقدامات ایران در راستای ریشه کن کردن بی سوادی در کشور و پیشرفتی که در این زمینه حاصل شد، به طوریکه نرخ سواد عمومی از 48 درصد به 97 درصد رسید، سازمان ملل را بر آن داشت تا گروهی را برای بررسی چگونگی این پیشرفت به ایران اسلامی بفرستد. در شرایطی که حتی اقدامات حکومت پهلوی با آن دستگاه عریض و طویل شاهنشاهی دردی از بی سوادی مردم دوا نکرده بود، حرکتی داوطلبانه از سوی جوانان کشور، ریشه بی سوادی را از جا کند و حتی در ایام دفاع مقدس و بمباران بی رحمانه شهرها متوقف نشد. با کنار هم گذاشتن این مطالب، درمی‌یابیم که مقاله یادشده به درستی نهضت سوادآموزی را به یک انقلاب تعبیر کرده بود و روایت مستند انقلابی درون انقلاب نیز قرار است ما را به همین نقطه برساند.

انقلابی درون انقلاب؛ نشانگر یک الگو

اما آیا هدف فقط یک روایت بوده است؟ مسلماً خیر. همان گونه که راوی مستند می گوید، آن چه که در جریان نهضت سوادآموزی اتفاق افتاده، در واقع الگویی است برای پشت سر گذاشتن چالش های پیش روی کشور؛ نمونه‌ای همچون 8 سال دفاع مقدس که نقش مردم در حل مشکلات صرفاً به پشت جبهه ها محدود نمی‌شود بلکه آن ها را در خط مقدم و در کنار فرمانده شان می توان دید. اساساً همین موضوع را نیز می توان علتی برای موفقیت نهضت دانست.

دلایل موفقیت نهضت سوادآموزی در انقلابی درون انقلاب

با نظر به مستند انقلابی درون انقلاب، به طور کلی علل موفقیت نهضت سوادآموزی را می توان اینگونه بیان کرد:

• مردمی و داوطلبانه بودن؛
• استفاده کردن از ظرفیت جوانان؛
• کار کردن به دور از هر گونه تجملات و نگاه بروکراتیک؛
• نیت الهی داشتن؛
• گوش سپردن مردم به فرمان امام به گونه ای که آن را فتوا می دانستند و خود را ملزم به سوادآموزی.

با توجه به الگوی ترسیم شده در مستند، جایگاه ولایت فقیه در پیشبرد اهداف کلان و نقش ویژه ای که مردم در ارتباط با رهبری برای خود در نظر می‌گرفتند، پیش نیاز رفع چالش های بزرگی است که هم اکنون کشور با آن دست و پنجه نرم می کند. به نمایش کشیدن این الگو را می توان یکی از نقاط ارزشمند انقلابی درون انقلاب دانست که ضمن بررسی تاریخ، درسی هم برای بهره بردن در زمانه کنونی دارد.

سنگر علم رهایی ندارد

اما نقطه اوج مستند، جای دیگری است؛ زمانی که در شروع دفاع مقدس، چالشی بزرگ برای کسانی که به دنبال دانشیاری و سوادآموزی بودند، به وجود آمد. رفتن به میدان جنگ یا باقی ماندن در سنگر سوادآموزی؟ که با فرمان امام خمینی (ره) نه تنها علم و سوادآموزی تعطیل نمی شود، بلکه برگزاری کلاس های درس حتی به خطوط مقدم هم کشیده می شود. 

چند نکته از انقلابی درون انقلاب

مقایسه وضعیت سوادآموزی در ایران با دیگر کشورها می توانست به غنای مستند بیافزاید. درست است که ایران مهد فرهنگ و تمدن است اما اینکه صرفا خودش با خودش مقایسه شود کافی نیست و شاید بهتر بود نگاهی بر وضعیت کشورهای داعیه دار علم می شد تا دریافت چرا پیشرفت کشورمان در کاهش بیسوادی را انقلاب می‌نامند.

همچنین در مستند انقلابی درون انقلاب، با تعدادی از مسئولان و دانشیاران نهضت گفتگو شده است. در کنار این، بهتر بود با برخی از سوادآموخته‌ها نیز صحبت می شد تا داستان آن ها را هم بشنویم.

سخن پایانی

مفهوم بزرگی که می توان از این اثر دریافت، این است که انقلاب حادثه ای نیست ک زمانی شروع شود و بعد هم تمام، بلکه انقلاب یک امر پویاست؛ در واقع انقلاب برای تغییر یک حکومت زمینه ساز وقوع انقلاب ها و تحولات دیگری است که در بستر آن رخ می دهد. همچنین تجربه موفق نهضت سوادآموزی یک الگو است برای بسیاری از مسائل امروز ما که حل آنها ناممکن به نظر می آید. چه بسا همان زمان‌ هم عده ای رفع بی سوادی را غیرممکن می دانستند اما با همت مردم و درایت رهبری شد آنچه که شد.

علم آموزی، سواد و آگاهی نقطه مرکزی انقلابی درون انقلاب است؛ مسئله ای که امروز از سوی برخی کمرنگ شمرده می شود حال آنکه رویکرد انقلاب اسلامی همواره حرکت در راستای طلب علم بوده است؛ شاهد این ادعا نیز پیام بنیان گذار انقلاب است که با آیه «ن وَ الْقَلَمِ وَ مَا یسْطُرُونَ» شروع می شود و با جمله «مایه بسی خجلت است که در کشوری که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگی می‌کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد.»، حجت بر ما تمام می کند. درست نقطه مقابل طاغوت که حیات خود را در جهل آدمیان می‌جوید.

در نهایت می توان گفت این اثر با وجود زمان کوتاه و سادگی بیان آن، نکات مهمی را یادآور شده است . اما به دلیل همین کوتاهی زمان، برخی مطالب خلاصه وار بیان و به سرعت از آن‌ها عبور شده است که می تواند مقدمه‌ای برای ساخت اثری کامل تر باشد.

برای تماشای این مستند می‌توانید به صفحه تماشای آنلاین و دانلود مستند انقلابی درون انقلاب در سایت عماریار مراجعه نمایید. همچنین در چهاردهمین دوره جشنواره عمار همانند دوره‌های پیشین، فرصتی فراهم شده ‌است تا علاقه‌مندان در سراسر کشور بتوانند منتخب فیلم‌های این جشنواره را به‌ صورت رایگان و با اینترنت نیم ‌بها در سامانه عماریار تماشا کنند.