روایتی از پیوند سیاست، اعتقاد و اسطوره

مجید اسماعیلی، کارگردان انیمیشن «فرمانروای آب»

روایتی از پیوند سیاست، اعتقاد و اسطوره

| دوشنبه 07 مهر 1404 | مدت زمان مطالعه : 4 دقیقه
دکتر مجید اسماعیلی از کارگردانان فعال در حوزه پویانمایی است که تجربه ساخت انیمیشن‌هایی با محوریت مفاهیم اعتقادی و اجتماعی را در کارنامه دارد. جدیدترین اثر او، «فرمانروای آب»، پس از سال‌ها تلاش، هم‌اکنون روی پرده سینماهاست. این فیلم انیمیشن، تلفیقی از یک روایت سیاسی-امنیتی با مفاهیم مهدوی است و سعی دارد با زبانی نمادین، پیوندی میان هویت ایرانی و اعتقادات دینی ایجاد کند. او پیرامون این اثر با خبرنگار بلاگ راه‌نوشت گفت‌وگو کرد.

او درباره شکل‌گیری ایده اولیه گفت: «ایده ساخت فرمانروای آب بعد از تجربه انیمیشن داستان سامرا در سال ۱۳۹۰ شکل گرفت. در دفتر ما همواره دغدغه این بوده که بتوانیم بین موضوعات سیاسی و اعتقادی یک تلفیق معنادار ایجاد کنیم؛ تلفیقی که در عین معنابخشی، جذابیت روایی هم داشته باشد. فرمانروای آب دقیقاً در ادامه همین مسیر ساخته شد: ترکیب یک موضوع سیاسی داغ مثل امنیت و دفاع از سرزمین، با مفهومی اعتقادی که در وجود امام زمان علیه‌السلام متجلی است.»

طراحی شخصیت‌ها

اسماعیلی طراحی شخصیت‌ها را یکی از دشوارترین مراحل تولید می‌داند: «برای برخی از کاراکترها از چهره‌های واقعی الهام گرفتیم و آن‌ها را تغییر دادیم، اما بعضی دیگر کاملاً از صفر طراحی شدند. مثلاً چهره شخصیت "ماریا" بیش از ۷۰ بار طراحی شد تا به فرم نهایی رسید. حساسیت بالایی روی این شخصیت وجود داشت، چون باید با حال‌وهوای درونی‌اش هم‌خوانی می‌داشت. درباره شخصیت‌های منفی هم، هر دو کاراکتر اصلی در واقع ریشه در یک شخصیت دارند؛ یکی بدون ریش و دیگری با ریش انبوه و عمامه قرمز که نماد یک طرز فکر متعصبانه و خشن است.»

انتخاب عنوان «فرمانروای آب»

او درباره نام فیلم توضیح داد: «در فیلم هر زمان شخصیت منجی حاضر می‌شود، صدای امواج آب شنیده می‌شود. از ابتدای داستان که او شعله‌های رو به گسترش را خاموش می‌کند، تا صحنه‌های پایانی که با آب در برابر آتش می‌ایستد، این عنصر حضور دارد. آب در اینجا نماد حیات، پاکی و گسترش خیر است و آتش نماد تباهی. انتخاب نام فرمانروای آب استعاره‌ای از وجود مبارک امام عصر علیه‌السلام است.»

مخاطب خانواده ایرانی

به باور او، انیمیشن در ایران ظرفیتی ویژه دارد: «خانواده ایرانی حق دارد در سینما با فضایی سالم، امن و در عین حال سرگرم‌کننده روبه‌رو شود. در دنیا هم خانواده‌ها در برابر امواج رسانه‌های ناسالم مقاومت‌های مدنی شکل داده‌اند. در ایران، انیمیشن به‌عنوان گزینه‌ای سالم شناخته می‌شود و خانواده‌ها با اطمینان بیشتری سراغ آن می‌روند. هر چه این استقبال بیشتر شود، انگیزه تولید آثار باکیفیت هم افزایش خواهد یافت.»

اسطوره ایرانی و مفاهیم شیعی

اسماعیلی معتقد است «فرمانروای آب» تلاشی است برای پیوند اسطوره ایرانی با مفاهیم مهدوی: «در طول این ۴۷ سال بعد از انقلاب، سینمای ایران کمتر به موضوع امام زمان پرداخته و آثار تولید شده به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد. در این فیلم کوشیدیم هم به هویت ملی و هم به اعتقادات دینی بپردازیم. معماری ایرانی-اسلامی در مسجد گوهرشاد تا فضای حرم امامین عسکری در سامرا، همه نشانه‌هایی از این پیوندند. شخصیت‌های داستان هم بر اساس وفاداری یا خیانت به پیمان، در دو جبهه "فرمانروای آب" و "فرمانروای شیطان" قرار می‌گیرند.»

تأخیر در اکران

او درباره فاصله طولانی میان تولید و اکران توضیح داد: «یکی از دلایل این تأخیر، دشواری در یافتن پخش‌کننده مناسب بود. علاوه بر این، تعداد محدود سالن‌ها هم باعث شده بود بسیاری از علاقه‌مندان نتوانند فیلم را ببینند. خوشبختانه امروز شرایط بهتر شده و ضریب اشغال صندلی‌ها در نمایش فیلم بسیار بالاست. امیدواریم با حمایت خانواده‌ها، این جریان ادامه پیدا کند.»

گروه سنی و خشونت

اسماعیلی معتقد است فیلم بیش از همه برای نوجوانان بالای ۹ تا ۱۲ سال مناسب است: «البته ممکن است همه مفاهیم برای این گروه سنی قابل دریافت نباشد، اما مهم آن است که هر بار با دیدن فیلم، لایه‌های تازه‌ای از معنا کشف کنند. درباره میزان خشونت هم باید گفت آنچه در فیلم هست، در مقایسه با بازی‌های ویدئویی یا حتی واقعیت امروز کودکان ما بسیار خفیف‌تر است. در عوض، فیلم آن‌ها را نسبت به مفاهیمی چون امنیت، هویت و دشمن حساس‌تر می‌کند.»

زبان بصری و نمادپردازی

او درباره رویکرد تصویری فیلم گفت: «تمام رویدادهای فیلم مبتنی بر واقعیت‌اند، اما روایت ما استعاری است. از معماری گرفته تا اشکال هندسی و موقعیت‌های جغرافیایی، همه حامل معنا هستند. برای نمونه، پروژه "محراب" در فیلم استعاره‌ای از زندگی انسان است؛ حرکتی از آسمان به زمین و بازگشت دوباره. این فیلم از آن دسته آثاری است که با هر بار تماشا می‌توان مفاهیم تازه‌ای در آن کشف کرد.»

دغدغه تولید آثار راهبردی

اسماعیلی در پایان بر ضرورت توجه به موضوعات اعتقادی و راهبردی در سینمای ایران تأکید کرد:
«در حوزه امام عصر علیه‌السلام، در طول دهه‌ها تولید ما بسیار اندک بوده است. باید توقعاتمان را با امکانات موجود و شرایط تولید در کشور هماهنگ کنیم و بدانیم که هر تجربه تازه، مسیری برای رشد و ارتقا باز می‌کند. اگر خانواده‌ها از چنین آثاری حمایت کنند، امکان استمرار و تقویت این جریان فراهم خواهد شد. در غیر این صورت، با غیراقتصادی شدن این گونه تولیدات، به‌تدریج آن‌ها به فراموشی سپرده می‌شوند.»

نظر مخاطب
راه نوشت راهی برای عبور از سینمای سانسور. اینجا محصولات عماریار را تحلیل می‌کنیم، با نگاهی نو درباره مستندها، فیلم‌ها و سریال‌ها می‌نویسیم و جدیدترین مطالب مربوط به جبهه فرهنگی انقلاب را دنبال می‌کنیم.
تهران، بلوار کشاورز، خیابان ۱۶ آذر، روبروی خیابان پورسینا، پلاک ۶۰ تلفن: 42795910-021