ببعی قهرمان؛ مصداق خواستن و توانستن

مجموعه انیمیشن های ببعی در طول این چند سال برای بسیاری از افرادی که با کودکان سروکار داشته باشند، آشنا است و حالا حضور انیمیشن سینمایی آن در جشنواره‌ فجر، توجه‌ها را بیش از پیش به ببعی و مسیری که در حوزه انیمیشن سازی طی کرده، جلب می کند.

تولید «ببعی» از سال ۹۷ با تصمیمی از سوی ریاست وقت صدا و سیما آغاز شد؛ تصمیمی که از سه جهت می‌تواند حائز اهمیت باشد:

• اول آنکه این تصمیم مقدمه تولید اولین انیمیشن توسط صدا و سیما به صورت آزمایشی و مستقل بود؛
• نکته‌ی دوم اینکه ساخت این مجموعه، اولین اقدام برای تولید انیمیشن به سبک کات اوت (Cutout Animation) در ایران بود؛
• مورد سوم، انجام این کار در یک بازه‌ زمانی فشرده بود؛ کاری که در حالت عادی، زمان بیشتری نیاز داشت، از آذرماه کلید خورد و نوروز ۹۸ به پخش رسید.

با تمام این اوصاف، ببعی اولا از نظر کیفیت فنی در سطح بسیار بالایی قرار داشت و مخاطب در مواجهه‌ ابتدایی، گمان می‌کرد با یک مجموعه خارجی مواجه است. ثانیا در محتوا نیز با بهره‌ گیری از دیدگاه متخصصین و پیشرفت در تصویرسازی و سناریو، مطابق با روحیه‌ مخاطب خردسال خود، توانست نظر این بینندگان کوچک را جذب کند؛ الهام این مجموعه از کارتون «کیتی» و در نظر گرفتن نقش اول دختر که کمتر در انیمیشن‌های ایرانی اتفاق افتاده است، متناسب سازی این الهام برای مخاطب ایرانی و نیز تغییر شخصیت اول آن به یک گوسفند به عنوان حیوان حلال گوشت، در کنار سایر عوامل نقش زیادی برای برآورده کردن نیاز‌ها و انتظارات مخاطب ایفا نمود و ببعی را نسبت به سایر مجموعه‌های انیمیشنی متمایز کرد؛ به طوری که با ۴۴ درصد تماشا تبدیل به پرمخاطب ‌ترین اثر شبکه پویا شد؛ به عبارت دیگر، با بازخوردی که مخاطب به مجموعه‌ ببعی نشان داد، حضور و فعالیت یک تیم توانمند و با اراده برای عمل در حوزه‌ انیمیشن و رسانه تبدیل به مصداقی برای خواستن و توانستن شد. انیمیشن ببعی با وجود تولید فشرده ای که داشت، توانست به خوبی ملاک‌های کیفیت ‌آفرینش را حفظ کند و با استقبال مواجه شود، فصل‌های بعد خود را بسازد، محصولات جانبی خود را ارائه دهد و حالا در امتداد مسیری که تا اینجا پیموده، به عنوان یکی از آثار چهل و دومین جشنواره‌ی فیلم فجر در این جشنواره حضور یابد؛ اثری که بنا بر گفته اکثر منتقدان در بین ۴ انیمیشن حاضر در جشنواره، از عملکرد قابل قبولی برخوردار است. به همین بهانه نکاتی را درمورد این حضور، مرور خواهیم کرد:

یکی از نکات مهمی که مجموعه ببعی رعایت کرد و نسخه سینمایی آن یعنی ببعی قهرمان هم برای حفظش تلاش کرد، مخاطب شناسی درست و تطبیق فرم و محتوای کار با اقتضای سنی مخاطب است. به گفته‌ محمد مهدی مشکوری، تهیه کننده‌ اثر، سینمایی ببعی قهرمان برای حفظ مخاطبانی که از سال ها پیش با این مجموعه همراه بوده اند، از فضای خردسال عبور کرده و به دنیای کودکی رسیده است. این گذار به خوبی مشهود است و ببعی قهرمان فضای داستانی متفاوتی را نسبت به مجموعه های قبلی خود دنبال می‌کند. شاید به تبع همین فضای متفاوت هم هست که سبک موسیقی آن دستخوش تغییرات بسیاری شده است.  موسیقی ببعی قهرمان با حضور ترانه‌ها نقش پررنگ‌تری گرفته و به طور کامل به وسیله هوش مصنوعی ساخته شده است. این، قدم تازه‌ای برای استفاده مثبت از تکنولوژی‌های نوین در انیمیشن ‌سازی است اما احتمالا مخاطبی که با لطافت و آرامش خاص حاکم بر مجموعه ببعی آشنا است، هنگام حضور در سالن سینما توقع مواجهه با این فضای موسیقیایی جدید را نداشته باشد. البته استفاده از سبک‌های متنوع موسیقی به خودی خود امری منفی نیست و حتی در سبک رپ ظرفیت های بالقوه ای وجود دارد که می تواند بالفعل شود. از طرفی این محتوا می تواند جایگزینی برای موسیقی‌هایی در همین سبک باشد که با محتوایی کاملاً مخرب برای کودکان عرضه شده اند؛ به شرط آنکه برنامه ریزی و اجرای آن متناسب با روحیات و فضای ذهنی مخاطبش پیش برود. همراهی با مخاطبان خردسالی که در سینما بودند، نشان می دهد این تغییر سبک ناگهانی، آن‌ها را هم غافلگیر کرده است. بنابراین شاید بهتر است همانند سبک گرافیک، داستان پردازی، قهرمان سازی و... که روندی تدریجی را طی کرده و تغییرات آن از مجموعه به سینمایی، پذیرفتنی‌تر است، موسیقی نیز چنین باشد.

افزون بر این، انیمیشن ببعی قهرمان به الگویی از یک قهرمان ملموس و در عین حال جذاب برای کودکان رسیده است؛ قهرمانی که تلاش می‌کند، ریسک می‌کند، در این بین اشتباه هم می‌کند، حتی کنار می‌کشد و ناامید هم می‌شود! اما دوباره برمی‌خیزد و در نهایت به هدفش می‌رسد. این می‌تواند برای مخاطب کودک که رفته ‌رفته در زندگی خود این شرایط را تجربه می کند، بسیار مفید باشد و سیر انیمیشن را به هدف نویسنده‌ آن یعنی امیدبخشی برساند و از طرفی هیجانات کودکی و نیاز به حضور قهرمان را در آنان به مسیر درستی هدایت کند. جالب آنکه در مجموعه‌ ببعی نیز همین اتفاق دقیقاً متناسب با مخاطب خودش، در فضای خانه و محله و موقعیت‌هایی که خردسال با آن‌ها روبرو است، رقم می خورد. این اهمیت به اقتضائات سنی مخاطب و آشنایی دقیق با روحیات آن‌ها و تغییر دادن سناریو بر اساس آن، قابل ستایش است.

همانطور که گفتیم، نکته‌ بسیار برجسته در مجموعه ببعی، استفاده از دانش متخصصان در حوزه تصویرسازی داستان پردازی بود. راجع به ببعی قهرمان اما دقیق نمی توانیم صحبت کنیم. تنها نکته‌ای که می‌دانیم این است که در ساخت انیمیشن از نرم‌افزاری استفاده شده که برای اولین بار در ایران به کار رفته و تاکنون از نمونه های قدیمی‌تری برای این تولیدات استفاده می‌شد که البته در حوزه فنی گامی رو به جلو است. گویی تولیدکنندگان انیمیشن ببعی قهرمان قصد دارند هر بار نقشی در پیشرفت صنعت انیمیشن سازی در کشور داشته باشند.

با توجه به موارد یادشده، مجموعه و سینمایی ببعی این پیام را به مجموعه های درگیر در حوزه انیمیشن و پویانمایی و نیز تصمیم گیران و سیاستگذاران این حوزه می رساند که اعتماد به مجموعه های جوان و پیگیری ایده های نو می تواند پیشرفت در این زمینه را سرعت ببخشد. امید است زین پس شاهد گام‌های بلندتر و روزافزون در تولیدات کودک و نوجوان باشیم و روزی با خودکفایی در این عرصه، ذهن کودکان خود را از توسل به قهرمانان خارجی که سنخیتی با فرهنگ و سبک زندگی ما ندارند، نجات دهیم.